16/05/2019 0 Σχόλια

Ορθοπαιδικός ή ορθοπεδικός;

Ο όρος “Ορθοπαιδική” εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1741 από τον Nicolas Andry, Καθηγητή Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, στο έργο του Traité d’orthopédie ou l’art de prévenir et corriger dans les enfants les difformités du corps (Πραγματεία περί ορθοπαιδικής ή η τέχνη της προλήψεως και θεραπείας των σωματικών δυσπλασιών στα παιδιά).


Ο όρος “Ορθοπαιδική” εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1741 από τον Nicolas Andry, Καθηγητή Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, στο έργο του Traité d’orthopédie ou l’art de prévenir et corriger dans les enfants les difformités du corps (Πραγματεία περί ορθοπαιδικής ή η τέχνη της προλήψεως και θεραπείας των σωματικών δυσπλασιών στα παιδιά). Ο Andry αναφέρει στον πρόλογό του: «Όσο για τον τίτλο, τον έπλασα από δύο ελληνικές λέξεις, δηλαδή Ορθός που σημαίνει ίσιος, ελεύθερος παραμόρφωσης, αυτός που δεν χρειάζεται  διόρθωση, και Παιδίον, που σημαίνει παιδί» (Quant au titre, je l’ai formé de deux mots grecs, à savoir d’ Orthos, qui signifie droit, exempt de difformité, qui est selon la rectitude, et Paidion, qui signifie Enfant).




























Ο ελληνοπρεπής τίτλος του βιβλίου ακολουθεί το ρεύμα της εποχής του Διαφωτισμού, με την αγάπη προς τον ελληνικό πολιτισμό της κλασικής περιόδου. Στο ίδιο ρεύμα ανήκουν και τα βιβλία Paedotrophiae ou La Manière de nourrir les enfants à la mamelle (Παιδοτροφεία, ή ο τρόπος της ανατροφής παιδιών που θηλάζουν) του Scévole de Sainte­Marthe (1536 ­ 1623) και  το La Callipedie ou l'art d'avoir de beaux enfans (Καλλιπαιδία, ή η τέχνη του να έχεις όμορφα παιδιά) του Claude Quillet (1602 ­ 1661), δυο έργα εξαιρετικά δημοφιλή εκείνη την εποχή, που συχνά εκδίδονταν μαζί σε ένα τόμο. Έτσι λοιπόν ο Andry, που έγραφε εκτός από επιστημονικά συγγράμματα και εκλαϊκεύμενα βιβλία, έπλασε μια λέξη με ελληνικό χρώμα, παρόμοια με τα παραπάνω παραδείγματα, για να περιγράψει τις μέχρι τότε γνωστές τεχνικές για την  αντιμετώπιση των παραμορφώσεων του παιδικού σκελετού. Εκείνη την εποχή εξ’ άλλου, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες ασθένειες όπως η ραχίτιδα, η φυματίωση και η πολυομυελίτιδα, που είχαν συχνό επακόλουθο τις παραμορφώσεις του σκελετού.



























Από τότε, ο όρος “Ορθοπαιδική” αρχίζει να χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον κλάδο της ιατρικής που ασχολείται με τις παθήσεις του μυοσκελετικού. Πρέπει να τονιστεί πως αρχικά, με αυτές τις παθήσεις ασχολούνταν θεραπευτές που δεν ήταν επιστήμονες ιατροί. Υπήρχαν διαφόρων τύπων πρακτικοί γιατροί, χωρίς επίσημη εκπαίδευση πέρα από τη μαθητεία δίπλα σε κάποιον παλαιότερο. Η μεγαλύτερη συνομοταξία ήταν οι “κουρείς ­ χειρουργοί”. Η λέξη κουρέας προέρχεται από την περιποίηση και θεραπεία που προσέφεραν στους πελάτες τους, καθώς στα καταστήματά τους παρείχαν λουτρά, έκαναν μαλάξεις και εντριβές, έκοβαν βεντούζες, έβαζαν βδέλλες και άλλα. Μέσα στα κουρεία υπήρχε και κάποιος που ασχολούνταν με το κόψιμο των μαλλιών και το ξύρισμα, ο “μπαρμπέρης” (από το λατινογενές barba, γένι, μούσι). Οι κουρείς αναλάμβαναν χειρουργικές πράξεις όπως εξαγωγή δοντιών, η διάνοιξη αποστημάτων και περιποίηση τραυματισμών. Άλλη συνομοταξία εμπειρικών με πιο  “ορθοπαιδική” κατεύθυνση  ήταν οι διαφόρων τύπων χειροπράκτες (επίσης και “σπαζογιατροί” ή “κυρικτζήδες” στα Ελληνικά. Ο κυρικτζής ήταν ο πρακτικός ορθοπαιδικός επί Τουρκοκρατίας ­ kirik τουρκικά = σπάσιμο, κάταγμα). Ο Andry πολέμησε σε όλη του τη ζωή εναντίον των δραστηριοτήτων των κουρέων ­ χειρουργών, που εκείνη την εποχή είχαν φτάσει να ιδρύουν επαγγελματικές συντεχνίες και να παραγκωνίζουν τους ιατρούς με ακαδημαϊκή εκπαίδευση.


Τα κληροδοτήματα του Nicolas Andry στην ορθοπαιδική λοιπόν ήταν τρία:


  1. Περιέγραψε τις παραμορφώσεις του σκελετού και τις μεδόθους διόρθωσης συστηματικά και επισταμένα. Η γλώσσα που χρησιμοποίησε ήταν απλή ώστε να απευθύνεται στο ευρύ κοινό, αλλά η μεθοδολογία του ήταν επιστημονική, όπως αρμόζει σε έναν καθηγητή Ιατρικής στο ευυπόληπτο Πανεπιστήμιο των Παρισίων. Με αυτό τον τρόπο, προσπάθησε να εντάξει την “Ορθοπαιδική” στη σφαίρα της ιατρικής και να την απομακρύνει από τις μαίες, τους κουρείς και άλλους πρακτικούς.

  1. Έδωσε ένα όνομα στον επιστημονικό κλάδο, το οποίο τελικά επικράτησε. Στην πορεία  των αιώνων προτάθηκαν και άλλα ονόματα, όπως “orthosomatie ­ ορθοσωματεία”, “orthomorphie ­ ορθομορφία” ή και το πιο επιστημονικό από όλα “chirurgie  ostéo­articulaire et réparatrice ­ οστεο­αρθρική και διορθωτική χειρουργική”. Μολαταύτα, τόσο στη Γαλλία, που ήταν για χρόνια η κοιτίδα των ορθοπαιδικών ανακαλύψεων, όσο    και στις υπόλοιπες Δυτικές χώρες, τελικώς επικράτησε ο όρος Ορθοπαιδική.

  2. Μια εικόνα μέσα από το βιβλίο, αυτή του κυρτού δέντρου δεμένο σε ένα πάσσαλο, έγινε παγκοσμίως το σύμβολο της Ορθοπαιδικής (πρώτη εικόνα αριστερά). Εκατοντάδες ορθοπαιδικοί σύλλογοι σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν το “δέντρο του Andry” στο λογότυπό τους, μεταξύ των οποίων και η Ελληνική Εταιρία Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας. Αυτό λοιπόν είναι το σύμβολο της ορθοπαιδικής και όχι η ράβδος   του Ασκληπειού. Επιπρόσθετα, η Αμερικάνικη Ακαδημία Ορθοπαιδικών Χειρουργών, τιμώντας την καταγωγή του όρου, έχει βάλει στο λογότυπό της τις λέξεις “Ορθόν” και “Παιδίον” με ελληνικούς χαρακτήρες.






   


























Ενώ λοιπόν στον υπόλοιπο κόσμο τιμούν τον “πατέρα” του όρου υιοθετώντας τόσο την    ονομασία που εκείνος έδωσε όσο και το σύμβολο που συνδέθηκε με την ειδικότητα, στην   Ελλάδα αρχίζει να εμφανίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα ο όρος “Ορθοπεδική” (με έψιλον). Το πώς και από ποιόν δεν είναι απολύτως σαφές. Πάντως και οι δύο όροι χρησιμοποιούνταν, όπως φαίνεται από τις παρακάτω αγγελίες, η αριστερή του 1901 και η δεξιά του 1898 σε εφημερίδες   της εποχής.










Αξίζει να σημειωθεί πως ο ασχολούμενος με “ορθοπΑΙδικά νοσήματα” Χρυσοσπάθης του 1901 έγινε ο πρώτος Καθηγητής “ΟρθοπΕδικής” στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1925 (ο τίτλος της νεοσυσταθείσας έδρας γράφτηκε με έψιλον). Ο ίδιος μάλιστα έγραψε ένα βιβλίο το 1932 με τίτλο “Ορθοπεδική” στο οποίο αναφέρει “δι΄ ό και απεκάλεσεν ταύτην ο Andry «Ορθοπαιδική» εκ του «Ορθός» και «Παις»”. Ενώ λοιπόν, γράφει ο Καθηγητής, ο Andry την αποκάλεσε Ορθοπαιδική, ο ίδιος έδωσε στο βιβλίο του τον τίτλο Ορθοπεδική. Από τότε αρχίζει να επικρατεί ο όρος Ορθοπεδική, ενώ δόθηκαν και διάφορες ερμηνείες, ότι δήθεν προέρχεται από το Ορθός και Πέδω (δένω, βάζω δεσμά ­από εκεί βγαίνει π.χ. και το χειροπέδες) ή από το Ορθός και Πέδον (το έδαφος στα αρχαία ­από εκεί προέρχεται και το δάπεδο) ή ακόμα και το καταπλητικό Ορθός και Ποδώ (ορθοποδώ) το οποίο, λένε, έχει ως εξής: "ΟΡΘΟΠΟΔΩ" [ = ΟΡΘΟΣ & ΠΕ(Ο)ΔΩ = ΟΡΘΟΠΕΔΩ ].

Το 1997 η Ελληνική Εταιρία Χειρουργικής Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας ­ ΕΕΧΟΤ (από ιδρύσεως της το 1947 μέχρι τότε γραφόταν με έψιλον), προκειμένου να δώσει τέλος στην παρεμηνεία του όρου συμβουλεύεται τρεις καθηγητές Γλωσσολογίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Μετά από γενική συνέλευση των μελών της και ψηφοφορία, αποδέχεται την γραφή με ­αι­ επιστρέφοντας στις αρχικές ρίζες της λέξης. Έτσι, το συλλογικό όργανο των Ελλήνων Ορθοπαιδικών μετά από επιστημονικές γνωμοδοτήσεις των πλέον έγκυρων Ελλήνων Γλωσσολόγων και μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, αποφάσισε πως ο ιστορικά σωστός όρος είναι Ορθοπαιδική και όχι Ορθοπεδική. Δυστυχώς, με αυτό το ζήτημα ασχολούνται ακόμα διάφοροι, ακόμα και συνάδελφοι ορθοπαιδικοί, γράφοντας σχοινοτενείς αναρτήσεις στο Internet, υποστηρίζοντας τα πλέον ανυπόστατα πράγματα και καθυβρίζοντας τους διαφωνούντες.


Συνοψίζοντας λοιπόν:


  • Ο όρος Ορθοπαιδική είναι όντως επιστημονικά ανεπαρκής, καθώς δεν περιγράφει πλέον το αντικείμενο της ειδικότητας. Αυτός ωστόσο είναι ο όρος που επικράτησε παγκοσμίως, για ιστορικούς λόγους. Και οι ρευματολόγοι δεν ασχολούνται πια με “ρευματισμούς”, αλλά δεν βλέπω πουθενά να το κάνουν ζήτημα. Το μικρόβιο είναι ένας “λάθος” ελληνοπρεπής όρος (η σωστή ελληνική λέξη είναι μικρο­οργανισμός) αλλά και αυτός χρησιμοποιείται παγκοσμίως εδώ και ενάμιση αιώνα χωρίς να υπάρχει πρόβλημα.
  • Η ετυμολογία της λέξης που υιοθέτησε η παγκόσμια ιατρική κοινότητα είναι από το Ορθός και Παιδίον του Andry. Κανείς εκτός Ελλάδος δεν νομίζω να γνώριζε για ορθές πέδες ή ορθή πέδηση ή ότι θα έκαναν τον ασθενή τους να ορθοποδήσει όταν έγραφαν  ορθοπαιδικά συγγράμματα ή ίδρυαν ορθοπαιδικά νοσοκομεία και συλλόγους.
  • Δεν υπήρχε λέξη Ορθοπαιδική (ή έστω ορθοπεδική) πριν τον Andry. Ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός και άλλοι αρχαίοι ιατροί είχαν ασχοληθεί εκτενώς με ορθοπαιδικά προβλήματα, αλλά ουδέποτε βρίσκεται κάποιος έστω παρόμοιος όρος στα έργα τους.
  • Το ορθοποδώ μπορεί να βρίσκεται σε κάποια αρχαία κείμενα, αλλά όχι σε ιατρικά έργα. Οι Έλληνες Ιατροί θεράπευαν ή ίαιναν ασθενείς. Δεν τους ορθοποδούσαν και σίγουρα  δεν τους ορθοπεοδούσαν. Επίσης μπορεί να επέδεναν κάποιο τραύμα με επίδεσμο ή να περιέδεναν κάποιο άκρο με περίδεση, αλλά δεν είχαν ορθοπεδέσει ποτέ και κανέναν.
  • Το ότι στην Ελλάδα, ως ανιστόρητοι, κάναμε λάθος στην ορθογραφία του όρου για τόσα χρόνια δεν σημαίνει πως θα πρέπει να επιμείνουμε στη λάθος αυτή ορθογραφία. Ούτε θα έπρεπε φυσικά να σκαρφιζόμαστε διάφορες ευφάνταστες δικαιολογίες για επιμείνουμε  πως δεν έχουμε λάθος.
  • Η μεγαλύτερη ίσως συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στον Δυτικό Πολιτισμό είναι η αρχή της Δημοκρατίας. Το πλέον αρμόδιο συλλογικό όργανο, η ΕΕΧΟΤ, συμβουλεύτηκε ειδικούς, ψήφισε και αποφάσισε. Το να σέβεσαι τις δημοκρατικές αποφάσεις είναι πιο κοντά στο ελληνικό πνεύμα από το να λέγεσαι ορθοπΕδικός.

Εν κατακλείδι λοιπόν, Χειρουργός Ορθοπαιδικός και όχι χειρούργος ορθοπεδικός. Παρεπιπτόντως, χειρουργός όπως ξυλουργός, μεταλλουργός, οπλουργός κ.τ.λ. Όχι χειρούργος όπως ραδιούργος, πανούργος και κακούργος.